Geschiedenis Beerta

Plaats en gemeente

Tot 1 januari 1990 was Beerta een zelfstandige gemeente, waarin naast de hoofdplaats Beerta ook onder andere de dorpen Drieborg, Nieuw-Beerta, Nieuwe Statenzijl, Oudezijl, Oude Statenzijl, Ulsda en Winschoterzijl lagen. In 1990 werden de gemeenten Beerta, Finsterwolde en Nieuweschans(tegenwoordig Bad Nieuweschans) samengevoegd tot de nieuwe gemeente Beerta, die op 1 juli 1990 de nieuwe naam kreeg van gemeente Reiderland. Per 1 januari 2010 werd Reiderland een onderdeel van de nieuwe gemeente Oldambt.

Geschiedenis

Beerta is in de middeleeuwen een veenontginningsnederzetting geweest, mogelijk vanuit Ulsda. De plaats Beerta wordt voor het eerst in schriftelijke bronnen genoemd in het verdrag met het jaartal 1391. Zo wordt Liwert Hayens aldaar hoofdeling te ‘’Berda’’ genoemd. In hetzelfde verdrag wordt de grens beschreven tussen de landschappen Reiderland en Oldambt, waarbij de Tjamme de grens vormde. Dit water vormde ook de grens tussen de bisdommen Münster en Osnabrück, zodat aan de hand van deze beschrijving geconstateerd mag worden dat Beerta in zowel Reiderland als Osnabrück lag. De naam zou een vorm zijn van ‘’buurt’’, waar buren / boeren (etymologisch gezien hetzelfde) woonden. De naam van Beerta wordt in wetenschappelijke geschriften nogal eens verward met Utbeerte (een voormalig eiland in de Dollard), Uiterburen (onder Zuidbroek) en Berethe (in Oost-Friesland). Zo zou er in de middeleeuwen in Beerta een klooster hebben gestaan. Deze mythe berust echter op een hardnekkig misverstand. Zo is er het klooster ‘’Berethe’’ of Barthe, dat in Oost-Friesland heeft gelegen. De ontdekking van fundamenten in Ulsda en Beerta in de negentiende eeuw leidde tot wilde speculaties van twee kloosters in beide dorpen. In 1855 werd de mythe alweer ongedaan gemaakt, maar desondanks komt men deze tot op heden steeds weer tegen. De enige verbintenis met een klooster is de boerderij Kloostergare, een voorwerk van het klooster van Heiligerlee. Deze uit 1797 stammende boerderij is inmiddels afgebroken en weer opgebouwd in het Openluchtmuseum in Arnhem.

In het dorp Beerta heeft tot aan het eind van de vijftiende eeuw mogelijk niet meer dan een kapel gestaan. In oude schriftelijke bronnen is hier sprake van, echter zonder nauwkeurige datering en plaats. In de vijftiende eeuw is de oostelijke arm van de Dollard ontstaan en moesten verschillende nederzettingen naar hogergelegen plaatsen verplaatst worden. Rond 1500 ontstond de huidige kerk van Beerta, toen de kerk van Ulsda naar Beerta werd overgebracht. Hierna werd nog lange tijd het zegel van Ulsda in Beerta gebruikt. De pastor noemde zich dan ook pastor van Ulsda en vicaris van Beerta. De toentertijd gebouwde kerk staat er nog steeds. De patroonheilige van de kerk van Ulsda, de heilige Laurentius, is vervolgens in het kerspelzegel van Beerta opgenomen en daarna in het gemeentewapen van Beerta. Na de eerste overstromingen werd geleidelijk aan het land weer ingepolderd en droeg het gebied tot in de twintigste eeuw een hoofdzakelijk agrarisch karakter.

Bij de gemeentelijke indelingen van het napoleontische Koninkrijk Holland van 31 mei 1808 werden de dorpen Beerta, Nieuw-Beerta en Finsterwolde samengevoegd tot de gemeente Beerta, als uitvloeisel van de eerste Nederlandse Gemeentewet van 1807. Nadat Holland was geannexeerd in 1810, werd Finsterwolde in 1811 een afzonderlijke gemeente. De gehele negentiende eeuw en het grootste deel van de twintigste eeuw is in Beerta de landbouw overheersend geweest.

Communisme

De opkomst van het communisme in Beerta is te verklaren door de vergrote economische afstand die aan het eind van de negentiende eeuw al was ontstaan tussen landbouwers en boerenarbeiders. Deze afstand leidde uiteindelijk tot verharde tegenstellingen, gevoed door de ideologie van socialisme en anarchisme. In 1918 werden de ontwikkelingen gevolgd van de gebeurtenissen in Duitsland, waar de rode vlaggen al aan de grens waren gehesen. Later was er de oriëntatie op de Sovjet-Unie, dat na 1941 aan de kant van Geallieerden was gekomen, maar na 1947 in een ander daglicht. In dejaren vijftig was er trouwens al een communistische meerderheid in de gemeenteraad, evenals in de gemeente Finsterwolde. Dit was destijds voor de regering aanleiding om de gemeenteraad buiten werking te stellen en te vervangen door een “regeringscommissaris”, zoals de Grondwet dat mogelijk maakt bij “ernstige verwaarlozing van de autonomie”. Blijkbaar was het feit van de communistische meerderheid in de gemeenteraad daarvoor voldoende. In Beerta en Finsterwolde is dat toen ook jaren het geval geweest, de burgemeester (toen nog een niet-communist) nam de taken van de gemeenteraad en het college van B & W waar. Men moet dit echter wel zien in het licht van de internationale situatie (Koude Oorlog; overweldiging van Hongarije door de Sovjet-Unie in 1956, waarvan de Nederlandse communisten geen afstand wilden nemen). In de jaren tachtig was Beerta de enige gemeente in Nederland met een communistische burgemeester, Hanneke Jagersma.

Voormalige gemeente

De zelfstandige gemeente Beerta bestond uit 8.199 ha en had in 1960 3.430 inwoners, van wie 53% Nederlands-hervormd en 43% zonder kerkelijke gezindte. In 1960 was 36% werkzaam in de landbouw en 35% in de industrie.

Bron: Wikipedia